Zwolnienia lekarskie – prawa i obowiązki pracodawcy

Każdy pracownik, który uważa, że jest chory, powinien się zgłosić do lekarza. Jeżeli lekarz uzna, że pracownik jest niezdolny do pracy, wystawia mu zwolnienie lekarskie. Wystawienie pracownikowi  zwolnienia lekarskiego jest równoznaczne z oświadczeniem, że pracownik jest czasowo niezdolny do pracy – przez taki okres, jaki został wskazany w zwolnieniu.

Wykonywanie pracy podczas zwolnienia lekarskiego jest sprzeczne z leczeniem mającym na celu uzyskanie sprawności do pracy. Niezależnie od tego, jaka jest treść zaleceń lekarskich, czyli czy „pacjent może chodzić”, czy też „chory musi leżeć”, uznaje się bezsprzecznie, że orzeczenie o czasowej niezdolności do pracy wyklucza pracownika z jakiejkolwiek aktywności zawodowej na rzecz pracodawcy, również w przypadku pracy na podstawie umów cywilnoprawnych. Można jedynie wykonywać zwykłe czynności życia codziennego.

W czasie zwolnienia lekarskiego pracownik jest czasowo zwolniony z obowiązku świadczenia pracy i wykonywania innych czynności mających związek z pracą.

Otrzymanie zwolnienia lekarskiego nie uprawnia pracownika do powstrzymania się od pracy, a nakłada obowiązek powstrzymania się od pracy. Jeżeli pracownik przystąpił do pracy, mimo że w tym okresie ma zwolnienie chorobowe, może być przez pracodawcę ukarany karą porządkową, a w skrajnych przypadkach może nastąpić rozwiązanie stosunku pracy. Z kolei obowiązkiem pracodawcy wobec pracownika jest bezwzględne niedopuszczenie pracownika do wykonywania pracy w danym zakładzie pracy. Dopuszczenie do pracy pracownika niezdolnego do jej wykonywania może być uznane za wykroczenie, a w skrajnych przypadkach – nawet za przestępstwo przeciwko prawom pracowniczym. Zakaz dopuszczenia do pracy obowiązuje również wtedy, gdy przebywając na zwolnieniu lekarskim, pracownik podejmuje pracę z własnej inicjatywy, a usprawiedliwia się przy tym, iż to z troski o dobro pracodawcy. Wobec powyższego pracownik powinien, jeśli dba o dobro zakładu, stosować się do zaleceń lekarskich i powstrzymywać się od wykonywania czynności mogących przedłużyć jego nieobecność w pracy.

Pracownik ma obowiązek poinformować pracodawcę o swojej absencji chorobowej w ciągu 48 godzin (najpóźniej drugiego dnia choroby). Na dostarczenie pracodawcy zwolnienia lekarskiego pracownik ma 7 dni od daty jego otrzymania. Termin ten liczony jest od dnia następnego po dniu otrzymania zaświadczenia lekarskiego (data wystawienia zwolnienia). Dostarczyć zwolnienie lekarskie mogą osoby bliskie, można też wysłać je pocztą na adres zakładu pracy.

Pracodawca ma obowiązek przekazywania zwolnień lekarskich do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych niezwłocznie, jednocześnie podając datę jego otrzymania. Ustawa nie definiuje terminu „niezwłocznie”, nie nakłada też na pracodawcę żadnych sankcji za niedochowanie terminu.

Jeżeli pracodawca podejrzewa, że pracownik niewłaściwie wykorzystuje zwolnienie lekarskie, może przeprowadzić kontrolę, czyli ma prawo sprawdzić, czy zwolnienie lekarskie pracownika świadczące o jego niezdolności do pracy zostało prawidłowo wystawione, czy też wykorzystywane jest przez pracownika niezgodnie z jego przeznaczeniem.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych i pracodawca mogą przeprowadzać kontrolę zaświadczeń lekarskich w dwóch zakresach:

Pierwszy rodzaj kontroli ma charakter formalny, polega na badaniu prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy, czyli czy zwolnienie zostało wydane zgodnie z przepisami prawa oraz czy nie zostało sfałszowane.

Pracodawca na bieżąco, we własnym zakresie, sprawdza poprawność wystawionych zaświadczeń lekarskich, czyli w przypadku błędów lub braku np. numeru PESEL zwraca zwolnienie do poprawki, a jeżeli zachodzi podejrzenie o sfałszowanie zwolnienia, występuje do lekarza wystawiającego zaświadczenie o wyjaśnienie sprawy. Natomiast jeżeli zachodzi podejrzenie, że zaświadczenie lekarskie zostało wydane niezgodnie z przepisami w sprawie zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, pracodawca występuje do ZUS o przeprowadzenie kontroli.

Poprawek na zwolnieniu lekarskim może dokonywać wyłącznie lekarz lub kierownik zakładu opieki w przypadku nieobecności lekarza. Jeżeli kontrola wykaże, że zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane, podrobione, przerobione lub wypełnione niezgodnie z wolą lekarza, ubezpieczony traci świadczenie chorobowe. Osoba, która sfałszowała zwolnienie lekarskie, może zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej, a fakt ten może stanowić przyczynę wypowiedzenia umowy lub rozwiązania stosunku pracy.

Jeżeli zwolnienie zostało wystawione bez przeprowadzenia bezpośredniego badania pracownika czy też bez udokumentowania rozpoznania stanowiącego podstawę orzeczonej niezdolności do pracy na określony czas, Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo ukarać lekarza. Karą jest cofnięcie lekarzowi upoważnienia do wystawiania zaświadczeń lekarskich na okres do 12 miesięcy, a w przypadku kolejnego naruszenia zasad – do 3 miesięcy. Lekarz ma prawo odwołać się do ministra do spraw zabezpieczenia społecznego.

Drugi rodzaj to kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich i może przeprowadzić ją sam pracodawca, który zgłosił do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych lub kontrola nastąpi w ciągu pierwszych 33 dni zwolnienia lekarskiego i 14 dni w przypadku pracowników, którzy ukończyli 50. rok życia, gdyż pracodawca ma obowiązek ustalania prawa do zasiłków oraz ich wypłaty.

W innym przypadku obowiązek ten przejmuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Weryfikacji mogą być poddawane wszystkie zwolnienia bez względu na okres ich trwania, a kontrola powinna zostać przeprowadzona w miejscu zamieszkania pracownika lub w  miejscu jego czasowego pobytu. Niejednokrotnie obejmuje również teren zakładu pracy czy też teren prowadzonej działalności gospodarczej. Polega ona przede wszystkim na ustaleniu, czy pracownik w okresie niezdolności do pracy nie wykonuje pracy zarobkowej lub nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem.

W przypadku gdy osoba kontrolująca stwierdziła, iż pracownik niewłaściwie wykorzystuje zwolnienie lekarskie, ubezpieczonego można pozbawić prawa do zasiłku chorobowego za cały okres wskazany w zaświadczeniu lekarskim. Pracodawca może pozbawić pracownika wynagrodzenia, a nawet rozwiązać umowę o pracę w trybie dyscyplinarnym, jeżeli udowodni wcześniej winę pracownika w sposób niebudzący wątpliwości. Kwestie sporne w tym zakresie rozstrzyga lekarz orzecznik z ZUS. Od niekorzystnej decyzji ZUS pracownik ma prawo się odwołać, w ciągu 30 dni od daty wydania decyzji odmownej, którą wydaje komisja lekarska.

Prawo chroni pracowników przebywających na zwolnieniu lekarskim, ale złamanie zasad przez ubezpieczonego, a także inne okoliczności, dają pracodawcy możliwość zwolnienia pracownika z pracy.

  1. W momencie ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy pracodawca ma prawo rozwiązać umowę o pracę z pracownikami przebywającymi na zwolnieniu lekarskim.
  2. Pracodawca może rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym z pracownikiem, który ma opiekę nad dzieckiem, ale nie ma już prawa do pobierania zasiłku opiekuńczego.
  3. Jeżeli inna nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy trwa dłużej niż jeden miesiąc, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez narażania się na jakiekolwiek konsekwencje.
  4. Prawo nie chroni pracownika w przypadku długotrwałej choroby. Po upływie przewidzianych prawem terminów pracodawca może rozwiązać umowę o pracę z pracownikiem w trybie natychmiastowym, bez zachowania okresu wypowiedzenia, nawet wtedy, kiedy pracownik nadal pozostaje niezdolny do pracy z powodu choroby.  

Według przepisów prawa rozwiązanie umowy o pracę w powyższej sytuacji nie może nastąpić, jeśli pracownik przychodzi do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności. Jednakże zasada ta nie ma zastosowania, jeżeli pracownik w dalszym ciągu jest niezdolny do pracy wskutek długotrwałej choroby, a do pracy przychodzi w celu przerwania ciągłości okresu uprawniającego pracodawcę do rozwiązania umowy o pracę. Co więcej, odzyskanie przez pracownika zdolności do pracy musi dotyczyć pracy, co do której wcześniej orzeczono niezdolność do jej wykonywania, a nie innej pracy, względnie tej samej, ale w innych warunkach.

Podsumowując, jeżeli pracodawca ma wątpliwości dotyczące zgodności zwolnienia lekarskiego czy też charakteru wykorzystywania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z prawem, jako płatnik składek ma prawo zwrócić się do ZUS z wnioskiem o przeprowadzenie kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia.

Od 1 lipca 2018 r. będzie obowiązywać elektroniczne zwolnienie lekarskie, które ułatwi pacjentom szybkość wystawiania zwolnień lekarskich, a pracodawcy pozwoli załatwić wszelkie sprawy związane z ubezpieczeniem bez konieczności przychodzenia do urzędu.


Anna Zacny

Anna Zacny
Kobieta, matka, żona oraz pełnoetatowy pracownik Politechniki Białostockiej.
Wiceprezes Podlaskiego Stowarzyszenia Właścicielek Firm Klubu Kobiet Biznesu, a także członkini Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Pracowników Służby Bezpieczeństwa i Higieny Pracy. Kobieta z bagażem cudownych doświadczeń, zakochana w życiu.

 

You may like